Jak uczyć się szybko i skutecznie.
Trening pamięci.

Streszczenie: Artykuł zawiera informacje o procesach uczenia się, technikach szybkiego zapamiętywania i treningu pamięci. Podane są w nim przykładowe ćwiczenia pamięci oraz bibliografia, z której korzystałam pisząc poniższą publikację.

Uczenie się szybko i skutecznie oznacza sposób podejścia, postawę, technikę czy metodę ułatwiającą uczenie się i pozwala zdobyć nowe wiadomości w sposób szybszy i łatwiejszy.

Struktura fizjologiczna, psychologiczna, psychiczna i neurologiczna człowieka jest ściśle określona i właściwa dla swojego gatunku. Często jednak nie brane są pod uwagę wszystkie te elementy, a w rezultacie nigdy nie nauczymy się, jak się uczyć. Techniki szybkiego uczenia się wykorzystują wszystkie źródła, które pozwalają zoptymalizować proces nauczania. Niektóre z tych technik przynoszą szybkie rezultaty, natomiast inne wymagają sumiennych przygotowań i wytrwałej, stałej praktyki. Proces uczenia się wymaga zawsze pewnej koncentracji i wysiłku. Cała rzecz w tym, aby ten wysiłek okazał się interesujący i skuteczny.

Przyśpieszone uczenie się to przede wszystkim sztuka maksymalnego wykorzystania potencjału każdego uczącego się. Jest to połączenie technik, metod oraz umiejętności, które pozwalają zrozumieć i przyswoić sobie szybciej nowe pojęcia dzięki lepszemu zapamiętywaniu.

Dla nas, ludzi zachodniej cywilizacji, wychowanych w kulcie logicznego myślenia, kluczową rolę w kształceniu pamięci odgrywa swobodna, nieskrępowana wyobraźnia. Tą jednak, pozostającą pod dużym wpływem telewizji i gier komputerowych, powinniśmy ćwiczyć. Początkowo może okazać się to trudne, ale tylko na początku. Potem będzie to nie tylko łatwe ale i przyjemne, a dodatkowo przyniesie wiele korzyści. Ogólny potencjał twórczy naszego umysłu zostaje w niezwykły sposób zwiększony dzięki ćwiczeniom wyobraźni. To natomiast daje poczucie optymizmu oraz pewności siebie.

W uaktywnianiu wyobraźni dobrze jest posługiwać się „żywym” obrazem, który pozwala na ustalenie własnego kanału sensorycznego, a więc tego, czy jesteśmy „wzrokowcami”, „słuchowcami” czy „czuciowcami”. Na ustalenie w jaki sposób odbieramy najlepiej docierające do nas informacje, możemy samodzielnie przekonać się korzystając z lektur. Za M. Szurawskim polecam np. „Rozwiń swój genialny umysł” K. Gozdek – Michaelis lub „Masz moc bez granic” A. Robbynsa. Potrzebne to jest do tworzenia najbardziej przekonujących, zgodnych z własnym kanałem sensorycznym „żywych” obrazów. Jeśli np. powiemy: wielka czarna kłódka – wzrokowiec powinien wyobrazić ją sobie a więc zobaczyć w wyobraźni, ale także dodać jak najwięcej szczegółów wizualnych – ustalić czy jest kwadratowa, okrągła, zardzewiała, pokryta smarem itp.; słuchowiec może przywołać w wyobraźni np. dźwięk przekręcania kluczyka lub trzask zamykanego zamka; czuciowiec weźmie kłódkę do ręki, sprawdzi jej ciężar lub dotknie palcem powierzchni metalu.

W treningu pamięci ważna jest synergia między prawą i lewą półkulą mózgu, którą ułatwiają specjalne ćwiczenia: umysłowe, ruchowe oraz rysunkowe. Ćwiczenia te nie tylko odblokowują prawą półkulę mózgu, ale również uspakajają umysł i znakomicie uczą koncentracji uwagi.

Bardzo ważnym czynnikiem sprawnego zapamiętywania, nawet bez znajomości specjalnych technik jest w pełni rozluźnione ciało oraz spokojny umysł. To stres działa zabójczo na mechanizmy pamięci. Jeśli proces nauki pozbawiony jest presji czasu i odbywa się bezstresowo, wówczas nic nie zakłóca procesu myślenia. Dobra motywacja wpływa korzystnie na proces uczenia się, pobudza fantazję i kreatywność.

Należy również pamiętać, że (jak podkreśla T. Buzan w swojej książce „Pamięć na zawołanie”) bardzo istotna w ćwiczeniach pamięciowych jest rola zabawy. Każdy trening pamięci powinien być dobrą zabawą. U progu XXI wieku konieczne jest porzucenie pamięci mechanicznej, związanej głównie z wielokrotnym „mechanicznym” powtarzaniem w nadziei, że to jedyny skuteczny sposób zapamiętywania. Można przecież inaczej przyswajać wiedzę: nie tylko szybciej i skuteczniej, ale przede wszystkim przyjemniej – właśnie w zabawie z własnym umysłem i wyobraźnią. Chodzi o to aby proces uczenia się był spontaniczny i radosny jak u małych dzieci.

Warto tu przytoczyć słowa starego Chińczyka: „Stajesz się mądry nie dzięki temu, ile się uczysz, ale ile potrafisz zapamiętać”.

PRZYKŁADOWE ĆWICZENIA PAMIĘCI.

1. Łańcuchowa metoda skojarzeń.

Przeczytaj tylko raz listę podanych niżej 10 słów i postaraj się je zapamiętać w kolejności:

statek

drzewo

aleja

sofa

dom

szyba

miód

dachówka

robot

noc

Jeśli próba wypadła pomyślnie – brawo. Jeśli nie zapamiętałeś przeczytaj je jeszcze raz ale układając z nimi historyjkę. Im bardziej absurdalna i humorystyczna tym lepiej.

np.

Na polanie wylądował statek kosmiczny obok wielkiego drzewa. Opodal była aleja, która prowadziła do sofy stojącej tuż przy murze jakiegoś domu. Dziwny budynek miał szyby oblepione miodem. Dachówki do tej budowli wykonał robot przez jedną noc.

A jak teraz zapamiętałeś?

2. Mnemotechnika wieszaka (haka) czyli zakładki obrazkowe.

Mnemotechnika wieszaka, jak każda technika zapamiętywania rozszerza nasze możliwości pamięciowe. Osiągamy to przez odpowiednią organizację przyswajanego materiału, posługiwanie się przy zapamiętywaniu wyobraźnią i skojarzeniami. Pomaga ona w zapamiętywaniu dowolnych informacji w ściśle określonej kolejności. Pierwszym krokiem na drodze do podwyższenia osiągnięć pamięciowych jest stworzenie słów-wieszaków, do których „doczepia się" informacje. Każde takie słowo ma swój numer porządkowy. Dla potrzeb uczniów wprowadzamy 20 wieszaków. Są to te wieszaki:

1. świeca, kij

2. łabędź, gęś

3. jabłko, serce

4. krzesło, stół

5. dźwig, hak

6. baran, słoń

7. wanna z prysznicem, kosa

8. bałwan, klepsydra

9. balon, fajka

10. rycerz, Flip i Flap

11. jacht, jenot

12. duch, druh

13. trzepaczka, trzmiel

14. czarodziej, czapka

15. piaskownica, pies

16. szufelka, szczotka

17. sikawka, siekiera

18. okno, okręt

19. dziupla, dziura

20. drabina, dworek

Uwaga! Przedstawione wieszaki są przykładowymi. Dla własnych potrzeb można stworzyć swoje wieszaki zachowując jednocześnie ideę ich wykorzystania.

Pierwsze dziesięć wieszaków zostało tak stworzonych, że wyobrażenie danego wieszaka ma podobny kształt do liczby porządkowej, którą reprezentuje, np. pierwszy wieszak - świeca, drugi - łabędź, trzeci -jabłko itd.

Został zastosowany tutaj tzw. system konturowy.

W drugiej dziesiątce wieszaków wprowadzony jest tzw. system fonetyczny, tzn. pierwsza litera słowa wieszaka jest taka sama jak pierwsza litera danej liczby porządkowej, np. jedenaście -jacht, dwanaście - duch, trzynaście - trzepaczka itd.

Stosowanie tego systemu jest proste i przyjemne, gdyż uruchamia podstawowe i „naturalne” mechanizmy zapamiętywania, ale nie w kolejności lecz według dowolnego porządku numerycznego. Zakładki obrazkowe nadają się do tego idealnie.

Załóżmy, że mamy do zapamiętania taką listę wyrazów:

1. symfonia

2. modlitwa

3. arbuz

4. wulkan

5. motocykl

6. promień słońca

7. szarlotka

8. kwiaty

9. statek kosmiczny

10. łan zboża

Aby zapamiętać powyższe wyrazy, należy poszczególne elementy z tej listy skojarzyć poprzez „żywy” obraz ze stosowaną zakładką, im bardziej twórczo tym lepiej.

Poniżej podaję trzy przykładowe skojarzenia:

1. Symfonia. Wyobraź sobie, że jesteś dyrygentem orkiestry symfonicznej i wielką paląca się świecą machasz z zapałem, aż wosk pryska na muzyków. A instrumenty lśnią w blasku płomienia.

2. Modlitwa. Wyobraź sobie łabędzia ze skrzydłami złożonymi jak do modlitwy, który np. ze stadem innych łabędzi znajduje się w wyimaginowanym kościele i słucha mszy.

......

10. Flip i Flap wyczyniają swoje komiczne numery zanurzeni po pas w łanie zboża.

To oczywiście tylko przykłady. Tu najważniejsza jest praca własnej wyobraźni, pewnego rodzaju przesady, a nawet swoistego rodzaju nonsensu czy niezwykłości. Ma to być dobra zabawa, która pomoże wykreować „żywe” łączniki między zakładką obrazkową a zapamiętywaną informacją.

Bibliografia:

1. Buzan T. „Pamięć na zawołanie”. Ravi. Łódź 2003.

2. Drapeau Ch. „Jak uczyć się szybko i skutecznie”. KDC, Warszawa 2002.

3 .Gozdek – Michaelis K. „Rozwiń swój genialny umysł”. J&BF, Warszawa 1996.

4. Norman U. „Trening pamięci”. KDC, Warszawa 2002.

5. Robbins A. „Nasza moc bez granic”. Medium, Warszawa 1996.

6. Szurawski M. „Pamięć”. Ravi, Łódź 2004.

Opracowała:
mgr Dorota Sobczak
   nauczycielka PSP im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Straszewie